Aspek-Aspek
Sastera
i)
Tema
Tema ialah gagasan pemikiran utama, persoalan pokok
atau idea utama yang mahu dikemukakan oleh pengarang. Idea ialah fikiran atau
sesuatu yang menjadi persoalan bagi pengarang dan tunjang kepada sesebuah
karya.
ii)
Persoalan
Persoalan ialah isu-isu sampingan atau permasalahan
lain yang mempunyai hubungan dengan tema yang hendak diungkapkan oleh pengarang
bagi menguatkan sesuatu tema yang dikemukakan dalam sesebuah karya.
iii)
Plot
Plot ialah sesuatu yang menghubungkan antara peristiwa
dalam sesebuah karya yang pertaliannya dengan gerak laku fizikal dan rohani
pelaku atau watak. Setiap peristiwa dan
gerak laku yang berlaku adalah berdasarkan kepada hukum sebab dan akibat.
Plot yang disusun mungkin secara kronologi atau
bukan kronologi.
Plot kronologi ialah plot yang disusun mengikut
urutan, iaitu peristiwa yang berlaku dahulu akan didahulukan dan kemudian akan
dikemudiankan. Sementara plot bukan kronologi ialah peristiwa yang berlaku
kemudian didahulukan sementara peristiwa yang berlaku dahulu dikemudiankan,
iaitu tidak mengikut susunan masa.
iv)
Watak
dan Perwatakan
Watak
ialah pelaku atau pelakon dalam sesebuah karya. Watak tidak semestinya manusia,
tetapi boleh juga terdiri daripada haiwan, tumbuh-tumbuhan dan unsur alam. Watak
yang cerita boleh dikaji dari segi watak utama, sampingan, statik, protagonis
atau antagonis.
Perwatakan
pula ialah sifat-sifat luaran dan sifat-sifat dalaman yang positif dan negatif
secara menyeluruh yang disorot melalui perasaan, tindakan, pemikiran dan
fizikal seseorang watak itu. Gambaran watak boleh disampaikan oleh pengarang
secara langsung dan tidak langsung melalui tutur kata, aksi atau cara berfikir
watak.
v)
Latar
Latar ialah latar belakang bagi sesebuah
cerita. Latar terbahagi kepada tiga iaitu latar tempat, latar masa dan latar
masyarakat. Latar masa ialah waktu atau tempoh masa sesuatu peristiwa yang
digambarkan dalam cerita. Contohnya pagi, tengah hari, senja, malam, zaman
pendudukan Jepun, zaman moden dan sebagainya. Latar tempat ialah tempat berlakunya
sesuatu peristiwa itu berlaku misalnya dalam rumah, di Pasir Mas, dalam hutan
dan sebagainya. Latar masyarakat ialah keadaan atau gambaran masyarakat di
tempat sesuatu peristiwa itu berlaku misalnya masyarakat kampung, masyarakat
bandar dan sebagainya.
vi)
Nilai
Nilai-nilai
baik sifat ketinggian yang seharusnya dimiliki, dihayati dan diamalkan oleh manusia seperti pemikiran, agama dan
kemasyarakatan. Antara nilai-nilai baik itu ialah:
|
1.
a. Keadilan
|
2.
l. Kebijaksanaan
|
|
3.
b. Amanah
|
4.
m.
Keberanian
|
|
5.
c. Bertanggungjawab
|
6.
n. Berbudi bahasa
|
|
7.
d. Berdikari
|
8.
o. Rendah diri
|
|
9.
e. Ketabahan
|
p. Kerjasama/tolong-menolong
|
|
11.
f. Keinsafan
|
12.
q. Nasihat-menasihati
|
|
13.
g. Kejujuran
|
14.
r.
Patriotik
|
|
15.
h. Kesederhanaan
|
16.
s. Kerajinan
|
|
17.
i. Mengenang
budi
|
18.
t. Kesabaran
|
|
19.
j. Bertolak
ansur
|
20.
u. Simpati/belas kasihan
|
|
21.
k.
Hormat-menghormati
|
22.
v. Ketaatan
|
|
|
|
vii)
Pengajaran
Pengajaran ialah amanat, pedoman atau peringatan
yang dapat diambil daripada cerita, terutama dari segi moral dan pendidikan
untuk menghayati konsep yang baik dijadikan teladan dan yang buruk dijadikan
sempadan.
viii) Gaya Bahasa
Gaya
bahasa dilihat daripada dua aspek iaitu unsur bahasa dan unsur bunyi.
Unsur bahasa dalam sesebuah karya
tercipta daripada beberapa unsur contohnya diksi, inversi, sinkof, personifikasi,
metafora, simile, hiperbola, hybrid, anaphora, responsi dan epifora.
Gaya
bahasa simile bermaksud perbandingan
sesuatu dengan sesuatu yang lain dengan menggunakan kata banding seperti bak,
bagai, umpama, ibarat, dan seperti. Contohnya umpama emas warna cemerlang. Gaya bahasa personifikasi bermaksud perorangan atau pemberian sifat manusia
kepada objek tidak bernyawa. Contoh, bayu
bertiup lemah gemalai. Metafora
merupakan sejenis gaya bahasa perbandingan secara terus atau bahasa kiasan yang
menggabungkan unsur konkrit dan abstrak misalnya gunung bahagia. Gaya bahasa hiperbola
pula bermaksud membandingkan sesuatu secara berlebih-lebihan atau melampau.
Misalnya seluruh pusara digoyang gempa.
Sinkof ialah pemendekan sesuatu kata
dengan cara menggugurkan sebahagian suku kata. Contohnya, kamu (mu), engkau (kau), sudah (dah) dan
sebagainya.
Unsur
pengulangan terdiri daripada anafora, responsi dan epifora. Anafora bermaksud pengulangan kata
berturut-turut pada awal baris. Misalnya, kurasa diriku terlalu kecil, kurasa
ibadatku terlalu nipis. Responsi
ialah pengulangan kata berturut-turut pada tengah baris. Contohnya, boleh
mengetahui siapa kawan siapa lawan, siapa saudara siapa bukan.
Epifora bermaksud pengulangan kata berturut-turut pada akhir baris. Misalnya,
tapi bukan sebenar mati, yang hidup pasti mati.
Unsur
bunyi ialah aliterasi dan asonansi. Aliterasi
ialah pengulangan huruf konsonan yang sama dalam satu baris puisi. Contohnya, memetik
kemboja di taman asuhanmu – pengulangan konsonan m. Asonansi ialah pengulangan huruf-huruf
vokal yang sama dalam satu baris puisi. Contohnya, kerana tanah
baik budinya – pengulangan vokal a.
